《大学》原文带拼音
《大学》原文:
大学之道,在明明德,在亲民,在止于至善。知止而后有定,定而后能静,静而后能安,安而后能虑,虑而后能得。物有本末,事有终始,知所先后,则近道矣。
古之欲明明德于天下者,先治其国,欲治其国者,先齐其家;欲齐其家者,先修其身;欲修其身者,先正其心;欲正其心者,先诚其意;欲诚其意者,先致其知,致知在格物。物格而后知至,知至而后意诚,意诚而后心正,心正而后身修,身修而后家齐,家齐而后国治,国治而后天下平。自天子以至于庶人,壹是皆以修身为本。其本乱而末治者,否矣。其所厚者薄,而其所薄者厚,未之有也。此谓知本,此谓知之至也。
所谓诚其意者,毋自欺也。如恶恶臭,如好好色,此之谓自谦。故君子必慎其独也。小人闲居为不善,无所不至,见君子而后厌然,拚其不善,而著其善。人之视己,如见其肝肺然,则何益矣。此谓诚于中形于外。故君子必慎其独也。曾子曰:“十目所视,十手所指,其严乎!”富润屋,德润身,心广体胖,故君子必诚其意。诗云:“赡彼淇澳,绿竹猗猗,有斐君子,如切如磋,如琢如磨,瑟兮涧兮,赫兮喧兮,有斐君子,终不可煊兮。”如切如磋者,道学也;如琢如磨者,自修也;瑟兮涧兮者,恂溧也;赫兮喧兮则,威仪也;有斐君子,终不可煊兮者,道盛德至善,民之不能忘也。诗云:“于戏!前王不忘。”君子贤其贤而亲其亲,小人乐其乐而利其利,此以没世不忘也。康诰曰:“克明德。”大甲曰:“顾是天之明命。”帝典曰:“克明峻德。”皆自明也。汤之盘铭曰:“苟日新,日日新,又日新。”康诰曰:“作新民。”诗云:“周虽旧邦,其命维新。”是故君子无所不用其极。诗云:“邦畿千里,唯民所止。”诗云:“绵蛮黄鸟,止于丘隅。”子曰:“于止,知其所止,可以人而不如鸟乎?”诗云:“穆穆文王,于缉熙敬止。”为人君止于仁,为人臣止于敬,为人子止于孝,为人父止于慈,与国人交止于信。子曰:“听讼,吾犹人也,必也使无讼乎!”无情者不得尽其辞,大畏民志,此谓知本。
所谓修身在正其心者,身有所忿惕则不得其正,有所恐惧则不得其正,有所好乐则不得其正,有所忧患则不得其正。心不在焉,视而不见,听而不闻,食而不知其味,此谓修身在正其心。
所谓齐其家在修其身者,人之其所亲爱而辟焉,之其所贱恶而辟焉,之其所敬畏而辟焉,之其所哀矜而辟焉,之其所敖惰而辟焉,故好而知其恶,恶而知其美者,天下鲜矣。故谚有之曰:“人莫之其子之恶,莫知其苗之硕。”此谓身不修,不可以齐其家。
所谓治国必齐其家者,其家不可教,而能教人者无之。故君子不出家而成教于国。孝者,所以事君也;弟者,所以事长也;慈者,所以使众也。康诰曰:“如保赤子。”心诚求之,虽不中,不远矣。未有学养子而后嫁者也。一家仁,一国兴仁;一家让,一国兴让;一人贪戾,一国作乱,其机如此。此谓一言贲事,一人定国。尧舜率天下以仁,而民从之;桀纣率天下以暴,而民从之。其所令,反其所好,而民不从。是故君子有诸己而后求诸人,无诸己而后非诸人。所藏乎身不恕,而能喻诸人者,未之有也。故治国在齐其家。诗云:“桃之夭夭,其叶蓁蓁,之子于归,宜其家人。”宜其家人而后可以教国人。诗云:“宜兄宜弟。”宜兄宜弟,而后可以教国人。诗云:“其仪不忒,正是四国。”其为父子兄弟足法,而后民法之也。此谓治国在齐其家。
所谓平天下在治其国者,上老老而民兴孝,上长长而民兴弟,上恤孤而民不倍,是以君子有挈矩之道也。所恶于上,毋以使下;所恶于下,毋以事上;所恶于前,毋以先后;所恶于后,毋以从前;所恶于右,毋以交于左;所恶于左,毋以交于右,此之谓挈矩之道。诗云:“乐只君子,民之父母。”民之所好好之,民之所恶恶之,此之谓民之父母。诗云:“节彼南山,维石岩岩,赫赫师尹,民具尔瞻。”有国者不可以不慎,辟则为天下戮矣。诗云:“殷之未丧师,克配上帝,仪监于殷,峻命不易。”道得众则得国,失众则失国。是故君子先慎乎德,有德此有人,有人此有土,有土此有财,有财此有用。德者本也,财者末也。外本内末,争民施夺,是故财聚则民散,财散则民聚。是故言悖而出者,亦悖而入;货悖而入者,亦悖而出。康诰曰:“唯命不于常。”道善则得之,不善则失之矣。楚书曰:“楚国无以为宝,惟善以为宝。”舅犯曰:“亡人无以为宝,仁亲为宝。”秦誓曰:“若有一个臣,断断兮,无他技,其心休休焉,其为有容焉。人之有技,若己有之;人之彦圣,其心好之,不啻若自其口出。实能容之,以能保我子孙黎民,尚亦有利哉!人之有技瑁嫉以恶之,人之彦圣,而违之俾不通。实不能容,以不能保我子孙黎民,亦曰殆哉!”唯仁人放流之,迸诸四夷,不与中国同。此谓唯仁人为能爱人,能恶人。见贤而不能举,举而不能先,命也。见不善而不能退,退而不能速,过也。好人之所恶,恶人之所好,是谓拂人之性,灾必逮夫身。是故君子有大道,必忠信以得之,骄泰以失之。生财有大道,生之者众,食之者寡,为之者疾,用之者舒,则财恒足矣。仁者以财发身,不仁者以身发财。未有上好仁而下不好义者也,未有好义其事不终者也,未有府库财非其财者也。孟献子曰:“畜马乘,不察于鸡豚;伐冰之家,不畜牛羊;百乘之家,不畜聚敛之臣。与其有聚敛之臣,宁有盗臣。”此谓国不以利为利,以义为利也。长国家而务财用者,必自小人矣。彼为善之,小人之使为国家,灾害并至,虽有善者,亦无如之何矣。此谓国家不以利为利,以义为利也。
《大学》拼音:
à xué zhī dào , zài míng míng dé , zài qīn mín , zài zhǐ yú zhì shàn 。 zhī zhǐ ér hòu yǒu dìng , dìng ér hòu néng jìng , jìng ér hòu néng ān , ān ér hòu néng lǜ , lǜ ér hòu néng dé 。 wù yǒu běn mò , shì yǒu zhōng shǐ , zhī suǒ xiān hòu , zé jìn dào yǐ 。
gǔ zhī yù míng míng dé yú tiān xià zhě , xiān zhì qí guó , yù zhì qí guó zhě , xiān qí qí jiā ; yù qí qí jiā zhě , xiān xiū qí shēn ; yù xiū qí shēn zhě , xiān zhèng qí xīn ; yù zhèng qí xīn zhě , xiān chéng qí yì ; yù chéng qí yì zhě , xiān zhì qí zhī , zhì zhī zài gé wù 。 wù gé ér hòu zhī zhì , zhī zhì ér hòu yì chéng , yì chéng ér hòu xīn zhèng , xīn zhèng ér hòu shēn xiū , shēn xiū ér hòu jiā qí , jiā qí ér hòu guó zhì , guó zhì ér hòu tiān xià píng 。 zì tiān zǐ yǐ zhì yú shù rén , yī shì jiē yǐ xiū shēn wéi běn 。 qí běn luàn ér mò zhì zhě , fǒu yǐ 。 qí suǒ hòu zhě báo , ér qí suǒ báo zhě hòu , wèi zhī yǒu yě 。 cǐ wèi zhī běn , cǐ wèi zhī zhī zhì yě 。
suǒ wèi chéng qí yì zhě , wú zì qī yě 。 rú wù è chòu , rú hào hǎo sè , cǐ zhī wèi zì qiān 。 gù jūn zǐ bì shèn qí dú yě 。 xiǎo rén xián jū wéi bù shàn , wú suǒ bù zhì , jiàn jūn zǐ ér hòu yàn rán , pīn qí bù shàn , ér zhù qí shàn 。 rén zhī shì jǐ , rú jiàn qí gān fèi rán , zé hé yì yǐ 。 cǐ wèi chéng yú zhōng xíng yú wài 。 gù jūn zǐ bì shèn qí dú yě 。 zēng zǐ yuē :“ shí mù suǒ shì , shí shǒu suǒ zhǐ , qí yán hū !” fù rùn wū , dé rùn shēn , xīn guǎng tǐ pán , gù jūn zǐ bì chéng qí yì 。 shī yún :“ shàn bǐ qí ào , lǜ zhú yī yī , yǒu fěi jūn zǐ , rú qiē rú cuō , rú zhuó rú mó , sè xī jiàn xī , hè xī xuān xī , yǒu fěi jūn zǐ , zhōng bù kě xuān xī 。” rú qiē rú cuō zhě , dào xué yě ; rú zhuó rú mó zhě , zì xiū yě ; sè xī jiàn xī zhě , xún lì yě ; hè xī xuān xī zé , wēi yí yě ; yǒu fěi jūn zǐ , zhōng bù kě xuān xī zhě , dào shèng dé zhì shàn , mín zhī bù néng wàng yě 。 shī yún :“ yú xì ! qián wáng bù wàng 。” jūn zǐ xián qí xián ér qīn qí qīn , xiǎo rén lè qí lè ér lì qí lì , cǐ yǐ mò shì bù wàng yě 。 kāng gào yuē :“ kè míng dé 。” dà jiǎ yuē :“ gù shì tiān zhī míng mìng 。” dì diǎn yuē :“ kè míng jùn dé 。” jiē zì míng yě 。 tāng zhī pán míng yuē :“ gǒu rì xīn , rì rì xīn , yòu rì xīn 。” kāng gào yuē :“ zuò xīn mín 。” shī yún :“ zhōu suī jiù bāng , qí mìng wéi xīn 。” shì gù jūn zǐ wú suǒ bù yòng qí jí 。 shī yún :“ bāng jī qiān lǐ , wéi mín suǒ zhǐ 。” shī yún :“ mián mán huáng niǎo , zhǐ yú qiū yú 。” zǐ yuē :“ yú zhǐ , zhī qí suǒ zhǐ , kě yǐ rén ér bù rú niǎo hū ?” shī yún :“ mù mù wén wáng , yú jī xī jìng zhǐ 。” wéi rén jūn zhǐ yú rén , wéi rén chén zhǐ yú jìng , wéi rén zǐ zhǐ yú xiào , wéi rén fù zhǐ yú cí , yǔ guó rén jiāo zhǐ yú xìn 。 zǐ yuē :“ tīng sòng , wú yóu rén yě , bì yě shǐ wú sòng hū !” wú qíng zhě bù dé jìn qí cí , dà wèi mín zhì , cǐ wèi zhī běn 。
suǒ wèi xiū shēn zài zhèng qí xīn zhě , shēn yǒu suǒ fèn tì zé bù dé qí zhèng , yǒu suǒ kǒng jù zé bù dé qí zhèng , yǒu suǒ hào lè zé bù dé qí zhèng , yǒu suǒ yōu huàn zé bù dé qí zhèng 。 xīn bù zài yān , shì ér bù jiàn , tīng ér bù wén , shí ér bù zhī qí wèi , cǐ wèi xiū shēn zài zhèng qí xīn 。
suǒ wèi qí qí jiā zài xiū qí shēn zhě , rén zhī qí suǒ qīn ài ér bì yān , zhī qí suǒ jiàn wù ér bì yān , zhī qí suǒ jìng wèi ér bì yān , zhī qí suǒ āi jīn ér bì yān , zhī qí suǒ áo duò ér bì yān , gù hào ér zhī qí è , wù ér zhī qí měi zhě , tiān xià xiǎn yǐ 。 gù yàn yǒu zhī yuē :“ rén mò zhī qí zǐ zhī è , mò zhī qí miáo zhī shuò 。” cǐ wèi shēn bù xiū , bù kě yǐ qí qí jiā 。
suǒ wèi zhì guó bì qí qí jiā zhě , qí jiā bù kě jiào , ér néng jiāo rén zhě wú zhī 。 gù jūn zǐ bù chū jiā ér chéng jiào yú guó 。 xiào zhě , suǒ yǐ shì jūn yě ; dì zhě , suǒ yǐ shì zhǎng yě ; cí zhě , suǒ yǐ shǐ zhòng yě 。 kāng gào yuē :“ rú bǎo chì zǐ 。” xīn chéng qiú zhī , suī bù zhòng , bù yuǎn yǐ 。 wèi yǒu xué yǎng zǐ ér hòu jià zhě yě 。 yī jiā rén , yī guó xīng rén ; yī jiā ràng , yī guó xīng ràng ; yī rén tān lì , yī guó zuò luàn , qí jī rú cǐ 。 cǐ wèi yī yán bēn shì , yī rén dìng guó 。 yáo shùn shuài tiān xià yǐ rén , ér mín cóng zhī ; jié zhòu shuài tiān xià yǐ bào , ér mín cóng zhī 。 qí suǒ lìng , fǎn qí suǒ hào , ér mín bù cóng 。 shì gù jūn zǐ yǒu zhū jǐ ér hòu qiú zhū rén , wú zhū jǐ ér hòu fēi zhū rén 。 suǒ cáng hū shēn bù shù , ér néng yù zhū rén zhě , wèi zhī yǒu yě 。 gù zhì guó zài qí qí jiā 。 shī yún :“ táo zhī yāo yāo , qí yè zhēn zhēn , zhī zǐ yú guī , yí qí jiā rén 。” yí qí jiā rén ér hòu kě yǐ jiào guó rén 。 shī yún :“ yí xiōng yí dì 。” yí xiōng yí dì , ér hòu kě yǐ jiào guó rén 。 shī yún :“ qí yí bù tè , zhèng shì sì guó 。” qí wéi fù zǐ xiōng dì zú fǎ , ér hòu mín fǎ zhī yě 。 cǐ wèi zhì guó zài qí qí jiā 。
suǒ wèi píng tiān xià zài zhì qí guó zhě , shàng lǎo lǎo ér mín xīng xiào , shàng zhǎng zhǎng ér mín xīng dì , shàng xù gū ér mín bù bèi , shì yǐ jūn zǐ yǒu qiè jǔ zhī dào yě 。 suǒ wù yú shàng , wú yǐ shǐ xià ; suǒ wù yú xià , wú yǐ shì shàng ; suǒ wù yú qián , wú yǐ xiān hòu ; suǒ wù yú hòu , wú yǐ cóng qián ; suǒ wù yú yòu , wú yǐ jiāo yú zuǒ ; suǒ wù yú zuǒ , wú yǐ jiāo yú yòu , cǐ zhī wèi qiè jǔ zhī dào 。 shī yún :“ lè zhī jūn zǐ , mín zhī fù mǔ 。” mín zhī suǒ hào hào zhī , mín zhī suǒ wù wù zhī , cǐ zhī wèi mín zhī fù mǔ 。 shī yún :“ jié bǐ nán shān , wéi shí yán yán , hè hè shī yǐn , mín jù ěr zhān 。” yǒu guó zhě bù kě yǐ bù shèn , pì zé wéi tiān xià lù yǐ 。 shī yún :“ yīn zhī wèi sàng shī , kè pèi shàng dì , yí jiān yú yīn , jùn mìng bù yì 。” dào dé zhòng zé dé guó , shī zhòng zé shī guó 。 shì gù jūn zǐ xiān shèn hū dé , yǒu dé cǐ yǒu rén , yǒu rén cǐ yǒu tǔ , yǒu tǔ cǐ yǒu cái , yǒu cái cǐ yǒu yòng 。 dé zhě běn yě , cái zhě mò yě 。 wài běn nèi mò , zhēng mín shī duó , shì gù cái jù zé mín sàn , cái sàn zé mín jù 。 shì gù yán bèi ér chū zhě , yì bèi ér rù ; huò bèi ér rù zhě , yì bèi ér chū 。 kāng gào yuē :“ wéi mìng bù yú cháng 。” dào shàn zé dé zhī , bù shàn zé shī zhī yǐ 。 chǔ shū yuē :“ chǔ guó wú yǐ wéi bǎo , wéi shàn yǐ wéi bǎo 。” jiù fàn yuē :“ wáng rén wú yǐ wéi bǎo , rén qīn wéi bǎo 。” qín shì yuē :“ ruò yǒu yī gè chén , duàn duàn xī , wú tā jì , qí xīn xiū xiū yān , qí wéi yǒu róng yān 。 rén zhī yǒu jì , ruò jǐ yǒu zhī ; rén zhī yàn shèng , qí xīn hǎo zhī , bù chì ruò zì qí kǒu chū 。 shí néng róng zhī , yǐ néng bǎo wǒ zǐ sūn lí mín , shàng yì yǒu lì zāi ! rén zhī yǒu jì mào jí yǐ è zhī , rén zhī yàn shèng , ér wéi zhī bǐ bù tōng 。 shí bù néng róng , yǐ bù néng bǎo wǒ zǐ sūn lí mín , yì yuē dài zāi !” wéi rén rén fàng liú zhī , bèng zhū sì yí , bù yǔ zhōng guó tóng 。 cǐ wèi wéi rén rén wéi néng ài rén , néng wù rén 。 jiàn xián ér bù néng jǔ , jǔ ér bù néng xiān , mìng yě 。 jiàn bù shàn ér bù néng tuì , tuì ér bù néng sù , guò yě 。 hào rén zhī suǒ wù , wù rén zhī suǒ hào , shì wèi fú rén zhī xìng , zāi bì dài fū shēn 。 shì gù jūn zǐ yǒu dà dào , bì zhōng xìn yǐ dé zhī , jiāo tài yǐ shī zhī 。 shēng cái yǒu dà dào , shēng zhī zhě zhòng , shí zhī zhě guǎ , wéi zhī zhě jí , yòng zhī zhě shū , zé cái héng zú yǐ 。 rén zhě yǐ cái fā shēn , bù rén zhě yǐ shēn fā cái 。 wèi yǒu shàng hào rén ér xià bù hào yì zhě yě , wèi yǒu hào yì qí shì bù zhōng zhě yě , wèi yǒu fǔ kù cái fēi qí cái zhě yě 。 mèng xiàn zǐ yuē :“ chù mǎ chéng , bù chá yú jī tún ; fá bīng zhī jiā , bù chù niú yáng ; bǎi chéng zhī jiā , bù chù jù liǎn zhī chén 。 yǔ qí yǒu jù liǎn zhī chén , níng yǒu dào chén 。” cǐ wèi guó bù yǐ lì wéi lì , yǐ yì wéi lì yě 。 zhǎng guó jiā ér wù cái yòng zhě , bì zì xiǎo rén yǐ 。 bǐ wéi shàn zhī , xiǎo rén zhī shǐ wèi guó jiā , zāi hài bìng zhì , suī yǒu shàn zhě , yì wú rú zhī hé yǐ 。 cǐ wèi guó jiā bù yǐ lì wéi lì , yǐ yì wéi lì yě 。